Korunma Yöntemleri ve Kanıt Düzeyleri: Etkinlik, Güvenlik ve Doğru Seçim
Korunma yöntemlerini kanıta dayalı karşılaştır: etkinlik (tipik kullanım), kanıt düzeyi, uygunluk (US MEC), acil korunma seçenekleri ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyon riskine karşı korunma notları.
Korunma Yöntemleri ve Kanıt Düzeyleri (2025 Rehberi)
Neden “kanıt düzeyi” önemli?
Doğru yöntem; etkinlik, uygunluk (sağlık durumuna göre) ve kullanım kolaylığının kesişimidir.
Bilinçli not: Buradaki bilgiler genel eğitim amaçlıdır; kişisel durumun için hekim/ebe ile karar ver.
1) Etkinliğe göre katmanlar (tipik kullanım)
En yüksek etkinlik (≲%1 gebelik/yıl)
Rahim içi araçlar (RİA): Bakırlı ve hormonal RİA’lar; uzun etkili, geri dönüşlü.
Cerrahi sterilizasyon (kalıcı seçenek). (Kalıcı olduğu için karar çok dikkatli verilmelidir.)
Yüksek etkinlik (yakl. %2–7 gebelik/yıl)
Enjeksiyon (DMPA)
Kombine hap / vajinal halka
Sadece progestin hapı (POP)
Tipik kullanımda etkinlik kullanım düzenine çok bağlıdır.
Orta etkinlik (yakl. %13+ gebelik/yıl)
Kondom (dış/iç), diyafram, spermisit, geri çekme, doğurganlık farkındalık yöntemleri (mükemmel uygulamada çok daha etkindir, ancak tipik kullanımda sapma artar). Kondom, gebeliğe karşı orta; CYBE/STI riskini azaltan tek bariyer yöntemdir (tam koruma sağlamaz).
2) Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE) açısından
3) Acil korunma (EC)
4) Doğum sonrası özel not –
LAM (Laktasyonel Amenore Yöntemi)
5) Uygunluk (US MEC 2024) — “Kime ne uygun?”
US MEC; hastalık/özellik × yöntem eşleşmesini 4 kategori ile sınıflar:
1) Kısıtlama yok • 2) Faydası riskten fazla • 3) Genelde önerilmez (özel durum) • 4) Uygun değil. Kişisel sağlık durumuna göre değerlendirilir.
6) Hızlı karşılaştırma – “Hangi durumda neye bakayım?”
Unutmayı azaltmak istiyorum: RİA/implant (LARC).
Döngü kontrolü istiyorum: Kombine yöntemler veya LNG-RİA (kişiye göre).
CYBE/STI riskim var: Kondom (diğer yöntemle birlikte kullan).
Doğum sonrası ilk 6 ay ve tam emziriyorum: LAM (kriterler sağlanırsa), ardından geçiş planı.
Acil korunma gerekiyor: Öncelik bakırlı RİA; mümkün değilse ulipristal/levonorgestrel (en erken).
7) Sık yapılan hatalar → Daha iyi alternatif
“Kondom tek başına hamileliği her zaman engeller” → Tipik kullanımda başarısızlık artabilir; doğru kullanım eğitimi şart, gerekirse ikili yöntem.
“Acil hapı ne zaman olsa çalışır” → Erken kullanım en etkilidir; ulipristal 72–120 saatte avantajlıdır.
“Emziriyorum, yeter” → LAM kriterleri bozulunca etkinlik düşer; geçiş yap.
8) Ne zaman profesyonele başvurmalı?
Kronik hastalık/ilaç kullanımı, migren-aura, pıhtı öyküsü, emzirme-doğum sonrası özel durumlar.
Uzun vadeli plan (LARC/sterilizasyon) düşünüyorsan.
CYBE riski için test ve danışmanlık gereksinimi.
Korunma Hakkında Kısa Yanıtlar
En etkili geri dönüşlü yöntemler hangileri?
RİA’lar ve implant (LARC); tipik kullanımda en düşük gebelik oranına sahiptir.
CYBE riskine karşı hangisi korur?
Kondom riski azaltır; diğer yöntemler CYBE’ye karşı koruma sağlamaz. (Tam koruma değildir.)
Acil korunmada ilk tercih nedir?
Uygunsa bakırlı RİA en etkilidir; değilse ulipristal veya levonorgestrel en erken zamanda.
LAM nasıl çalışır?
İlk 6 ayda, adet yoksa ve tam emzirme sürüyorsa yüksek etkilidir; koşullar bozulunca başka yönteme geçilir.
KAYNAKÇA
https://www.fda.gov/consumers/womens-health-topics/birth-control
file:///Users/team8/Downloads/FDA_OWH_BirthControlChart_English_2024_11x17_Digital_508%20(1).pdf
https://www.cdc.gov/condom-use/index.html?utm_source
https://www.cdc.gov/contraception/hcp/usmec/lactational-amenorrhea-method.html?utm_source
https://www.cdc.gov/contraception/hcp/usmec/index.html?utm_source
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/emergency-contraception?utm_source
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538737/?utm_source
Korunma Yöntemleri ve Kanıt Düzeyleri (2025 Rehberi)
Neden “kanıt düzeyi” önemli?
Doğru yöntem; etkinlik, uygunluk (sağlık durumuna göre) ve kullanım kolaylığının kesişimidir.
Bilinçli not: Buradaki bilgiler genel eğitim amaçlıdır; kişisel durumun için hekim/ebe ile karar ver.
1) Etkinliğe göre katmanlar (tipik kullanım)
En yüksek etkinlik (≲%1 gebelik/yıl)
Rahim içi araçlar (RİA): Bakırlı ve hormonal RİA’lar; uzun etkili, geri dönüşlü.
Cerrahi sterilizasyon (kalıcı seçenek). (Kalıcı olduğu için karar çok dikkatli verilmelidir.)
Yüksek etkinlik (yakl. %2–7 gebelik/yıl)
Enjeksiyon (DMPA)
Kombine hap / vajinal halka
Sadece progestin hapı (POP)
Tipik kullanımda etkinlik kullanım düzenine çok bağlıdır.
Orta etkinlik (yakl. %13+ gebelik/yıl)
Kondom (dış/iç), diyafram, spermisit, geri çekme, doğurganlık farkındalık yöntemleri (mükemmel uygulamada çok daha etkindir, ancak tipik kullanımda sapma artar). Kondom, gebeliğe karşı orta; CYBE/STI riskini azaltan tek bariyer yöntemdir (tam koruma sağlamaz).
2) Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE) açısından
3) Acil korunma (EC)
4) Doğum sonrası özel not –
LAM (Laktasyonel Amenore Yöntemi)
5) Uygunluk (US MEC 2024) — “Kime ne uygun?”
US MEC; hastalık/özellik × yöntem eşleşmesini 4 kategori ile sınıflar:
1) Kısıtlama yok • 2) Faydası riskten fazla • 3) Genelde önerilmez (özel durum) • 4) Uygun değil. Kişisel sağlık durumuna göre değerlendirilir.
6) Hızlı karşılaştırma – “Hangi durumda neye bakayım?”
Unutmayı azaltmak istiyorum: RİA/implant (LARC).
Döngü kontrolü istiyorum: Kombine yöntemler veya LNG-RİA (kişiye göre).
CYBE/STI riskim var: Kondom (diğer yöntemle birlikte kullan).
Doğum sonrası ilk 6 ay ve tam emziriyorum: LAM (kriterler sağlanırsa), ardından geçiş planı.
Acil korunma gerekiyor: Öncelik bakırlı RİA; mümkün değilse ulipristal/levonorgestrel (en erken).
7) Sık yapılan hatalar → Daha iyi alternatif
“Kondom tek başına hamileliği her zaman engeller” → Tipik kullanımda başarısızlık artabilir; doğru kullanım eğitimi şart, gerekirse ikili yöntem.
“Acil hapı ne zaman olsa çalışır” → Erken kullanım en etkilidir; ulipristal 72–120 saatte avantajlıdır.
“Emziriyorum, yeter” → LAM kriterleri bozulunca etkinlik düşer; geçiş yap.
8) Ne zaman profesyonele başvurmalı?
Kronik hastalık/ilaç kullanımı, migren-aura, pıhtı öyküsü, emzirme-doğum sonrası özel durumlar.
Uzun vadeli plan (LARC/sterilizasyon) düşünüyorsan.
CYBE riski için test ve danışmanlık gereksinimi.
Korunma Hakkında Kısa Yanıtlar
En etkili geri dönüşlü yöntemler hangileri?
RİA’lar ve implant (LARC); tipik kullanımda en düşük gebelik oranına sahiptir.
CYBE riskine karşı hangisi korur?
Kondom riski azaltır; diğer yöntemler CYBE’ye karşı koruma sağlamaz. (Tam koruma değildir.)
Acil korunmada ilk tercih nedir?
Uygunsa bakırlı RİA en etkilidir; değilse ulipristal veya levonorgestrel en erken zamanda.
LAM nasıl çalışır?
İlk 6 ayda, adet yoksa ve tam emzirme sürüyorsa yüksek etkilidir; koşullar bozulunca başka yönteme geçilir.
KAYNAKÇA
https://www.fda.gov/consumers/womens-health-topics/birth-control
file:///Users/team8/Downloads/FDA_OWH_BirthControlChart_English_2024_11x17_Digital_508%20(1).pdf
https://www.cdc.gov/condom-use/index.html?utm_source
https://www.cdc.gov/contraception/hcp/usmec/lactational-amenorrhea-method.html?utm_source
https://www.cdc.gov/contraception/hcp/usmec/index.html?utm_source
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/emergency-contraception?utm_source
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538737/?utm_source
Korunma Yöntemleri ve Kanıt Düzeyleri (2025 Rehberi)
Neden “kanıt düzeyi” önemli?
Doğru yöntem; etkinlik, uygunluk (sağlık durumuna göre) ve kullanım kolaylığının kesişimidir.
Bilinçli not: Buradaki bilgiler genel eğitim amaçlıdır; kişisel durumun için hekim/ebe ile karar ver.
1) Etkinliğe göre katmanlar (tipik kullanım)
En yüksek etkinlik (≲%1 gebelik/yıl)
Rahim içi araçlar (RİA): Bakırlı ve hormonal RİA’lar; uzun etkili, geri dönüşlü.
Cerrahi sterilizasyon (kalıcı seçenek). (Kalıcı olduğu için karar çok dikkatli verilmelidir.)
Yüksek etkinlik (yakl. %2–7 gebelik/yıl)
Enjeksiyon (DMPA)
Kombine hap / vajinal halka
Sadece progestin hapı (POP)
Tipik kullanımda etkinlik kullanım düzenine çok bağlıdır.
Orta etkinlik (yakl. %13+ gebelik/yıl)
Kondom (dış/iç), diyafram, spermisit, geri çekme, doğurganlık farkındalık yöntemleri (mükemmel uygulamada çok daha etkindir, ancak tipik kullanımda sapma artar). Kondom, gebeliğe karşı orta; CYBE/STI riskini azaltan tek bariyer yöntemdir (tam koruma sağlamaz).
2) Cinsel yolla bulaşan enfeksiyon (CYBE) açısından
3) Acil korunma (EC)
4) Doğum sonrası özel not –
LAM (Laktasyonel Amenore Yöntemi)
5) Uygunluk (US MEC 2024) — “Kime ne uygun?”
US MEC; hastalık/özellik × yöntem eşleşmesini 4 kategori ile sınıflar:
1) Kısıtlama yok • 2) Faydası riskten fazla • 3) Genelde önerilmez (özel durum) • 4) Uygun değil. Kişisel sağlık durumuna göre değerlendirilir.
6) Hızlı karşılaştırma – “Hangi durumda neye bakayım?”
Unutmayı azaltmak istiyorum: RİA/implant (LARC).
Döngü kontrolü istiyorum: Kombine yöntemler veya LNG-RİA (kişiye göre).
CYBE/STI riskim var: Kondom (diğer yöntemle birlikte kullan).
Doğum sonrası ilk 6 ay ve tam emziriyorum: LAM (kriterler sağlanırsa), ardından geçiş planı.
Acil korunma gerekiyor: Öncelik bakırlı RİA; mümkün değilse ulipristal/levonorgestrel (en erken).
7) Sık yapılan hatalar → Daha iyi alternatif
“Kondom tek başına hamileliği her zaman engeller” → Tipik kullanımda başarısızlık artabilir; doğru kullanım eğitimi şart, gerekirse ikili yöntem.
“Acil hapı ne zaman olsa çalışır” → Erken kullanım en etkilidir; ulipristal 72–120 saatte avantajlıdır.
“Emziriyorum, yeter” → LAM kriterleri bozulunca etkinlik düşer; geçiş yap.
8) Ne zaman profesyonele başvurmalı?
Kronik hastalık/ilaç kullanımı, migren-aura, pıhtı öyküsü, emzirme-doğum sonrası özel durumlar.
Uzun vadeli plan (LARC/sterilizasyon) düşünüyorsan.
CYBE riski için test ve danışmanlık gereksinimi.
Korunma Hakkında Kısa Yanıtlar
En etkili geri dönüşlü yöntemler hangileri?
RİA’lar ve implant (LARC); tipik kullanımda en düşük gebelik oranına sahiptir.
CYBE riskine karşı hangisi korur?
Kondom riski azaltır; diğer yöntemler CYBE’ye karşı koruma sağlamaz. (Tam koruma değildir.)
Acil korunmada ilk tercih nedir?
Uygunsa bakırlı RİA en etkilidir; değilse ulipristal veya levonorgestrel en erken zamanda.
LAM nasıl çalışır?
İlk 6 ayda, adet yoksa ve tam emzirme sürüyorsa yüksek etkilidir; koşullar bozulunca başka yönteme geçilir.
KAYNAKÇA
https://www.fda.gov/consumers/womens-health-topics/birth-control
file:///Users/team8/Downloads/FDA_OWH_BirthControlChart_English_2024_11x17_Digital_508%20(1).pdf
https://www.cdc.gov/condom-use/index.html?utm_source
https://www.cdc.gov/contraception/hcp/usmec/lactational-amenorrhea-method.html?utm_source
https://www.cdc.gov/contraception/hcp/usmec/index.html?utm_source
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/emergency-contraception?utm_source
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538737/?utm_source
Ebe Sena Saygın
Haftalık Bültenleri Kaçırmamak İçin Abone Ol
Spam yok, istediğiniz zaman aboneliğinizi iptal edebilirsiniz.