Postpartum Psikoz Nedir? Belirtiler, Acil Uyarılar ve Başa Çıkma Yolları

Postpartum Psikoz Nedir? Belirtiler, Acil Uyarılar ve Başa Çıkma Yolları

“Bu yazı hayat kurtarabilir”

Doğumdan sonra herkes “lohusa hüznü” konuşur; birkaç günde geçen dalgalı duygular normaldir. Ama çok daha nadir ve çok daha ciddi bir tablo var: postpartum psikoz. Doğumdan sonraki ilk günler–haftalarda gerçeklik algısında bozulma, sanrılar, halüsinasyonlar, ağır uykusuzluk ve ani davranış değişiklikleri ile seyreder. Burada duygusal destek yetmez; tıbbi acil yaklaşım gerekir.

• Postpartum psikoz, doğumdan sonra (çoğunlukla ilk 3–10 gün, en geç ilk 6 hafta) başlayan psikotik belirtilerle giden, yaklaşık 1000 doğumda 1–2 görülen bir acil durumdur.

• Çoğu vakada bipolar spektrum ile ilişkilidir; hızlı ve etkili tedavi ile iyileşme mümkündür.

• Öncelik güvenliktir: Anne ve bebeğin zarar görmemesi için derhal profesyonel yardım şart.

  
  

  “Kırmızı çizgileri netleştir”

• Sanrılar/paranoya: “Bebeğime bir şey olacak”, “Beni takip ediyorlar”, “Özel bir görevim var” vb.

• Halüsinasyonlar: Ses/ görüntü/ koku duyma.

• Ağır uykusuzluk (geceler boyu hiç uyumama), taşkın/hızlı konuşma, hedefi olmayan enerji patlamaları.

• Dezorganize davranış: Mantıksız, riskli eylemler; düzensiz giyim, amaçsız dolaşma.

• Hızlı duygu salınımı: Aşırı neşeden aniden ağlamaya veya öfkeye geçiş.

• Gerçeklikle temas kaybı, içgörüsüzlük.

  Bu belirtiler varsa “bekleyelim geçer” yok. 112’yi ara, en yakın acil servise başvur.

Risk Faktörleri (uyanık ol)

• Bipolar bozukluk/psikoz öyküsü (en güçlü risk).

• Önceki postpartum psikoz.

• Birinci derece akrabada bipolar/psikoz.

• Ağır uyku yoksunluğu, ani ilaç kesilmesi, tiroid sorunları.

• İlk doğum, stresli yaşam olayları (tetikleyici olabilir).

Başa Çıkma Yolları

Anne için

• Uyku koruması: İlk haftalarda blok uyku (4–6 saat) organize et; gece beslemelerinde partner/yardımcı devreye girsin (sağılan süt/ mama planı hekimle).

• İlaç uyumu: Saatli hatırlatıcı, ilaç kutusu, aile denetimi.

• Düşük uyarımlı ortam: Gürültü/kalabalık sınırlı; ekran ve ışık akşamları kısık.

• Beslenme–sıvı–gün ışığı: Günlük yürüyüş (hekim onayıyla), protein & kompleks karbonhidrat, su takibi.

• Psikoeğitim ve terapi: Stabilize olduktan sonra psikoeğitim + CBT/IPSRT (uyku-ritim odaklı) iyi gider.

• Peer destek: Postpartum psikoz geçiren annelerle destek grupları.

Eş/ Aile için

• Güvenlik planı: Kesici/zehirleyici maddeler kilit altında; pencereler emniyette.

• Asla yalnız bırakma (akut dönemde 24/7 nöbet).

• Tartışma yok: Sanrıyla tartışma yerine sakin, kısa cümleler; yönlendirme.

• Belirti günlüğü: Uyku saatleri, ilaç alımı, duygu değişimleri not edilir.

• Randevu lojistiği: Psikiyatri, kadın doğum, çocuk hekimi randevuları ailece organize edilir.

Nüksü önleme (ilerisi için)

• Bir sonraki gebelik öncesi önleyici plan (psikiyatri).

• “Erken uyarı listesi”: Uykusuzluk, hızlanan konuşma, grandiyöz fikirler, paranoya → hemen haber ver.

Sık Yapılan Hatalar → Doğrusu

• “Lohusa hali geçer” diye beklemek → Acil başvur.

• Tek başına emzirme nöbetleriyle uykuyu sıfırlamak → Gece vardiyası paylaş.

• İlacı “süt için” kafaya göre kesmek → Hekimle emzirme-ilaç birlikte planlanır.

• Sanrıyla tartışmak → Kısa, sakin, güven verici iletişim.

Ne Zaman Acil? (Kırmızı Bayraklar)

• Bebeğe/kendine zarar düşüncesi veya komut içeren sesler.

• Şiddetli ajitasyon, yönelim kaybı, delirium bulguları.

• Saatlerce hiç uyumama + hızlanan düşünce/konuşma.

• Tek taraflı şiddetli baş/karın ağrısı, nörolojik bulgu, ateş (tıbbi ayırıcılar).
  ➡️ 112 / en yakın acil. Anne yalnız bırakılmaz; bebek güvenli yetişkinde.

Sonuç — “Önce güvenlik, sonra sistem”

Postpartum psikoz nadir ama çok ciddi. Doğru protokolle hızlı düzelme mümkündür. Güvenlik + acil değerlendirme + doğru tedavi + uyku koruması = oyunun planı. Aile, sağlık ekibiyle tek takım olmalı.

Tıbbi uyarı: Bu içerik eğitim amaçlıdır; kişisel tanı/tedavinin yerini almaz.